به گزارش خبرنگار مهر، شهداد شهری در نزدیکی شهر تاریخی کرمان است این شهر به واسطه محوطه های باستانی خود در زنجیره محوطه های باستانی پیش از میلاد استان کهن کرمان همچون ستاره ای در دل کویر کرمان می درخشد.

به واسطه قرار گرفتن شهداد در حاشیه کویر و شرایط سخت آب و هوایی کمتر کسی حدس می زند یکی از کهن ترین و پر رمز و راز ترین تمدن های بشری در این محدوده سالها قبل زندگی می کردند و به موفقیتهایی همچون مسگری و ساخت نخستین پرچم فلزی جهان به نام درفش شهداد، کشاورزی در دل کویر و صنعت پیشرفته شیشه گری و مس گری رسیده باشند.

رازهایی که سر به مهر مانده اند/ شهری برای کوتوله ها

نکته قابل توجه در خصوص این شهر رمز آلود معماری این شهر محسوب می شود که شامل شهری با ابعاد بسیار کوچک است بطوریکه دیوارها، سقف، تنور، طاقچه ها و تمام اجزا این خانه ها برای افرادی ساخته شده است که طبیعتا باید از قامت بسیار کوتاهی برخوردار باشند و به همین دلیل شهر شهداد به شهر کوتوله ها شهرت یافته است اما متاسفانه راز های این شهر به دلیل توقف کاوشهای باستانی در این محوطه تاریخی همچنان زیر خروارها شن باقی مانده است.

نکته قابل توجه اینکه مردمان این تمدن پنج هزار سال پیش به دلیلی نامعلوم تمام وسایل خود را در خانه هایشان گذاشته و درِ خانه ها گل می گیرند و از این شهر می روند.

به گفته کارشناسان گل گرفتن درها نشانه امید به بازگشت داشته است اما در این خانه ها هیچ گاه باز نشد و ابهام همیشگی بر پیشانی این تمدن حک شد تا اینکه در دهه 40 باستانشناسان برای تحقیق در خصوص این تمدن کهن پای به شهداد گذاشتند و به سرپرستی علی حاکمی اولین گامها برای شناخت این تمدن کهن برداشته شد.

گفته می شود در آن زمان بیش از سه هزار شی تاریخی از محوطه شهداد کشف شد و محوطه تاریخی نیز بیش از 37 کیلومتر تخمین زده شد اما شاخصترین کشفیات این تمدن کهن که متاسفانه کاوشها در آن متوقف شده و اسیر وعده های امروز و فردا شده است کشف درفش شهداد بود.

درفش شهداد نخستین پرچم فلزی جهان

درفش شهداد در واقع پرچمی فلزی بود که نشانه تمدن غنی شهداد یا "خبیص" است، به گفته مرحوم حاکمی، سرپرست و نخستین کاوشگر شهداد این پرچم فلزی مهمترین کشف در محوطه تاریخی محسوب می شده است و قدیمی ترین پرچم فلزی جهان محسوب می شود. این پرچم همچنان بر افراشته و با صلابت ابهت این تمدن تاریخی را به رخ بینندگان می کشد.

محمد طبرسی، یک کارشناس مردم شناسی در گفتگو با مهر اظهار داشت: آنچه که مسلم است محوطه تاریخی شهداد در کنار سایر محوطه های باستانی استان کرمان که تعداد قابل توجهی را نیز تشکیل می دهد نشان از غنای تاریخی مردمان و تمدن کهن کرمان زمین دارد و در هیچ جای ایران چنین غنا و طیفی از تمدنهای سر به مهر دیده نمی شود.

وی با اشاره به تمدن غنی شهداد گفت: این تمدن به دلیل باقی مانده های شهر شهداد و کوچک بودنش به تمدن کوتوله های شهداد معروف است همچنان در انتظار کاوشهای جدید است اما متاسفانه این کاوشها متوقف شده است و هر سال هم وعده آغاز فصل جدید کاوش داده می شود اما هیچ اقدامی صورت نمی گیرد.

وی ادامه داد: مردم محلی و برخی کارشناسان عقیده دارند که به دلیل ساختار کوچک شهر این شهر باید برای انسانهایی ساخته شده باشد که دارای قامت بسیار کوتاه هستند زیرا دیوارها، سقف، مکانهای مختلف خانه از جمله ها طاقچه ها بسیار کوتاه هستند و این امر در مورد تمام خانه هایی که در این مجموعه در کاوش ها کشف شده اند مصداق دارد.

شهر کوتوله ها از افسانه تا واقعیت

طبرسی ادامه داد: از سوی دیگر برخی باستانشناسان نیز با رد این مسئله آن را افسانه پنداری می دانند و می گویند که این شهر به مرور زمان و فرسایش کوچک شده است و دیوارها به این دلیل کوتاه شده اند اما این فرضیه نمی تواند دلیل ساخت تنورهای کوچک و طاقچه های کوتاهی را  که برای افرادی با قامت 30 تا 40 سانتیمتر می تواند مناسب باشد توجیه کند در هر حال این تمدن که در زمان خود و بیش از پنج هزار سال قبل توانسته بود کوره مسی بسازد و فلز را بازیچه خود کند و نخستین پرچم جهان را بسازد و در زمینه ساخت طروف از سنگ صابونی و مرمر هم تبحر داشته باشد همچنان در پرده ای از ابهام است.

وی ادامه داد: اکثر این محوطه تاریخی هم اکنون زیر خروارها شن است، حتی در چند سال قبل بخشی از این محوطه در آستانه تخریب قرار گرفت که یکی از سازمانها قصد تسطیح و کشاورزی زمین در منطقه را داشت که جلوی آن گرفته شد و به نظر می رسد اراده ای برای تحقیق و توسعه کاوشها در منطقه وجود نداشته باشد که بارها مسئولان دلیل اصلی این امر را نیز کمبود بودجه عنوان کرده اند.

طرح ساخت موزه شهداد با پشتوانه هزاران شی تاریخی مسکوت ماند

وی ادامه داد: یافته های کاوشهای اولیه در منطقه آنقدر خیره کننده بود که چشم بسیاری از باستانشناسان را خیره کرد اما با مرور زمان تمدن شهداد بار دیگر فراموش شد حتی قرار بود موزه شهداد نیز در منطقه احداث شود که این امر برای همیشه مسکوت ماند.
 
طبرسی ادامه داد: همچنان زمزمه هایی در راستای آغاز کاوش در منطقه شندیده می شود و امیدواریم با کمک مسئولان ملی این امر تحقق یابد.
 
وی گفت: شهداد مملو از عجایب است که می توان به کلوتها، کویر شهداد، شهر کوتوله ها و دهها اثر تاریخی و طبیعی دیگر و همچنین گرمترین نقطه زمین در اطراف این شهر اشاره کرد که باید مورد توجه قرار گیرد اما با این وجود متاسفانه کمترین امکانات گردشگری در این شهر وجود دارد و مسئولان باید برای رونق بیشتر این تمدن کهن تلاش کنند.
 
کاوشهای دهه 70 به دلیل کمبود بودجه و بی توجهی مسئولان متوقف شد
 
وی ادامه داد: کاوشهایی نیز در دهه 70 در منطقه آغاز شد که درنهایت این فصل از کاوشها با کمبود بودجه مواجه شد و درنهایت در حالی که نتوانسته بود موفقیتهای فصل نخست کاوش را به دست آورد به دلیل کمبود بودجه متوقف شد.
 
کاوشهای فصل دوم به وسیله ‌‌میرعابدین کابلی انجام شد، این باستانشناس در خصوص فعالیتهای صورت گرفته در این فصل کاوش گفته است: تمدن شهداد نیاز به توجه و کاوشهای گسترده و کارشناسی دارد اما آخرین فصل کاوش نیز با موفقیتهایی همراه بود از جمله اینکه متوجه شدیم که مردمان شهداد به دلیلی این شهر را ترک گفته اند که می توان گفت شاید به دلیل خشکسالی بوده است زیرا نحوه ترک در حالی بوده است که امید به بازگشت داشته اند اما هیچ گاه باز نگشته اند.
 

وی ادامه می دهد: این ترک با صبر و حوصله فراوان همراه بوده است و نشان می دهد عوامل تهدید کننده مردم شهداد به گونه ای بوده اند که این امر را برای مردم مهیا کرده اند پس مشکلی مانند تهاجم دشمن، زمین لرزه یا از این گونه نبوده است.
 
تمدنی با ساختار اجتماعی پیشرفته/ لزوم آغاز فصل جدید کاوش
 
وی می افزاید: این شهر باستانی شامل یک مجموعه شهری کامل است که نشان از زندگی اجتماعی پیشرفته می دهد و شهر شامل خانه ها، منطقه صنعتی برای ساخت کوره، محله های مختلف و ساختار شهری کامل و همچنین گورستان است.
 
کابلی ادامه می دهد: تمدن این مردمان پنج هزار سال قبل به گونه ای بوده است که هر گروه از مردم در یک محله زندگی می کردند. 
تحقیقات در خصوص علت ترک شهر باید ادامه یابد زیرا این امر مهمترین حلقه گم شده تمدنی است که می تواند یکی از باشکوه ترین تمدنهای بشری باشد 
کابلی

وی در خصوص کاوشهای گورستان به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های این تمدن می گوید که 300 گور در این محوطه کشف شده است که در هر گور وسایل مختلف از جمله زیورآلات و وسایل آرایشی و سایر اشیار از جمله طروف کشف شده که نشان از اعتقاد آنها به زندگی پس از مرگ دارد.
 
وی گفت: تحقیقات در خصوص علت ترک شهر باید ادامه یابد زیرا این امر مهمترین حلقه گم شده تمدنی است که می تواند یکی از باشکوه ترین تمدنهای بشری باشد.
 
محوطه تاریخ شهداد هر چند پس از 40 سال از نخستین فصل کاوش به ثبت رسید اما همچنان در پشت پرده های تو در توی تردید به سر می برد و نیازمند ادامه فصل کاوش است و درحالی این تحقیقات متوقف شده است که مردمان پنج هزار ساله شهداد که به شهر کوتوله ها شهرت یافته است همچنان درفش تمدنشان را رو به آسمان نگاه داشته اند.